Eeuwenlang bleven de ware locatie van zijn stoffelijke resten en intieme details over zijn biologie in het duister. Een internationaal onderzoek traceert de familielijn om historische onbekenden rondom hem op te helderen.
De figuur van Leonardo da Vinci blijft de wereld fascineren, niet alleen vanwege zijn monumentale werk, maar ook vanwege de vragen rond zijn persoonlijke geschiedenis en zijn uiteindelijke lot. Hoewel volgens de overlevering het kasteel van Amboise in Frankrijk de plaats is waar zijn stoffelijke resten rusten, is de authenticiteit van dat graf altijd ter discussie gebleven.
Het Leonardo da Vinci DNA Project is een mijlpaal in de zoektocht naar zekerheid: het combineert historische genealogie, forensische genetica en geavanceerde technologie met als doel te achterhalen of Leonardo werkelijk in Amboise begraven ligt en nieuwe instrumenten te creëren om zijn nalatenschap te onderzoeken.
Onderzoek naar familiewortels en wetenschap
Onder leiding van Alessandro Vezzosi en Agnese Sabato van de Leonardo Da Vinci Heritage Association heeft het project de mannelijke familielijn van Da Vinci grondig onderzocht. Aan de hand van parochieregisters, notariële archieven en gerechtelijke documenten die bijna zeven eeuwen beslaan, hebben ze de stamboom teruggevoerd tot 1331.
Leonardo had geen directe nakomelingen, dus concentreerde het team zich op zijtakken van de familie: door de vaderlijke lijn en die van halfbroers te volgen, slaagden ze erin om takken te identificeren die tot op de dag van vandaag actief zijn. Onder hen vonden ze 15 levende mannelijke nakomelingen, van wie zes ermee instemden om deel te nemen aan genetisch onderzoek onder leiding van forensisch antropologe Elena Pilli. Het proces omvatte het opsporen, contacteren en begeleiden van alle betrokkenen, waarbij ze te maken kregen met juridische, culturele en ethische uitdagingen.
Y-chromosoom: de genetische afdruk in de Da Vinci-lijn
De analyse richtte zich op het Y-chromosoom, de marker die vrijwel onveranderd van vader op zoon wordt overgedragen. Het team vergeleek dit chromosoom bij de zes hedendaagse nakomelingen en vond overeenkomsten in belangrijke segmenten, waardoor de mannelijke genetische continuïteit over vijftien generaties kon worden vastgesteld.
Bovendien lokaliseerden de onderzoekers historische graven van voorouders van Leonardo, waaronder zijn grootvader en verschillende halfbroers, op begraafplaatsen in Toscane. Ze hebben botfragmenten teruggevonden, deze gedateerd met behulp van koolstofdatering en onderworpen aan paleogenomische analyses, waardoor de authenticiteit van de overblijfselen en hun genetische relevantie werden gegarandeerd. Door het oude materiaal te vergelijken met het DNA van de levende nakomelingen kon de continuïteit van de vaderlijke lijn van Da Vinci door de eeuwen heen worden gevalideerd, hoewel de definitieve identificatie van de overblijfselen van Leonardo nog moet worden bevestigd.
Wetenschappelijke vooruitgang en nieuwe horizonten
De voorlopige resultaten van het onderzoek versterken de soliditeit van de familielijn en ondersteunen de historische gegevens over het vaderschap in de familie Da Vinci. Het wetenschappelijke team benadrukt dat voor de absolute bevestiging van de identiteit van de aan Leonardo toegeschreven resten nog aanvullend onderzoek nodig is, met name een directe vergelijking met genetisch materiaal dat uit het graf in Frankrijk is gehaald.
Het Leonardo da Vinci DNA Project gaat verder dan het lokaliseren van stoffelijke resten: het onderzoekt de mogelijkheid om biologisch materiaal te identificeren in werken en voorwerpen die aan de kunstenaar worden toegeschreven. Er zijn pilotstudies gestart naar de microbiële flora in renaissanceschilderijen en -manuscripten, met als doel toekomstige genetische sporen te vergelijken met het gereconstrueerde profiel van Da Vinci. Als dit lukt, zou deze doorbraak een nieuw hoofdstuk kunnen openen in de authenticatie en analyse van historische stukken.
De impact van DNA op de kunstwereld
Het potentieel van genetische analyse om de authenticatie van kunstwerken te revolutioneren, beperkt zich niet tot Leonardo. De afgelopen jaren zijn laboratoria in heel Europa begonnen met het toepassen van soortgelijke technieken op schilderijen, sculpturen en oude documenten van bekende kunstenaars. Zo kon in sommige gevallen de werkelijke auteurschap van werken waarover twijfel bestond, worden vastgesteld door de vondst van haren, textielvezels of eenvoudige cellen in lijsten en doeken. Een betrouwbaar genetisch profiel dat aan Da Vinci wordt toegeschreven, zou kunnen worden gebruikt als referentie om historische objecten te valideren, vervalsingen van originelen te onderscheiden en toeschrijvingen die al decennia lang ter discussie staan, te herschrijven.
Deze nieuwe methoden omvatten ook de studie van micro-organismen of stof die in het artistieke materiaal aanwezig zijn en die informatie kunnen onthullen over de omgeving van het atelier, de conserveringsgewoonten of de wegen die deze stukken in de loop van de geschiedenis hebben afgelegd. Zo komen wetenschap en kunst samen om een nauwkeuriger en diepgaander beeld te geven van het universele culturele erfgoed.
Een biologische erfenis om het genie te begrijpen
De DNA-sequencing van Leonardo zou het mogelijk maken om fysieke kenmerken, aspecten van zijn afkomst en mogelijke medische aandoeningen te achterhalen die tot nu toe aanleiding gaven tot speculaties. Deze gegevens zouden een ongekende wetenschappelijke basis vormen voor de studie van zijn persoon en zijn werk, en zouden de biologische context van andere historische persoonlijkheden verrijken.
Genetica kan de oorsprong van het genie niet verklaren, maar biedt wel objectieve instrumenten om vragen te beantwoorden die de geschiedenis en de kunst nooit helemaal hebben kunnen beantwoorden. Dankzij deze vooruitgang komt de wetenschap dichter dan ooit bij het ontcijferen van het uiteindelijke lot van een van de grootste scheppers van de mensheid en opent zij tegelijkertijd nieuwe mogelijkheden voor onderzoek naar het enorme culturele erfgoed dat zijn stempel op de wereld heeft gedrukt.
