De oude stad Canopus, die volgens de Romeinse filosoof Seneca een stad was die gekenmerkt werd door “luxe en ondeugd”, heeft zojuist enkele van de schatten onthuld die nog steeds verborgen liggen en die Egyptische archeologen uit de wateren van de Middellandse Zee hebben gehaald.
Na een verwoestende aardbeving in het jaar 365 na Christus begonnen sommige Egyptische steden aan de Middellandse Zeekust aan een pijnlijke neergang. Dit is bijvoorbeeld het geval van Canopus, waarvan de ontdekking het resultaat was van een combinatie van onderzoek van oude bronnen, geomorfologie (de studie van het landschap) en onderzoek in de onderwaterarcheologie. De definitieve verdwijning van Canopus vond pas plaats in de 6e en 7e eeuw, en de overblijfselen bleven verlaten tot ze tweeduizend jaar later opnieuw werden ontdekt.
De archeoloog en directeur van het Europees Instituut voor Onderwaterarcheologie Frank Goddio, wiens onderzoek een groot deel van het verzonken Egypte aan het licht heeft gebracht, heeft gesuggereerd dat het in het geval van Canopus beter is om te spreken van een “Canopische zone”, aangezien de grenzen ervan nog niet helemaal duidelijk zijn. Volgens de Griekse historicus Herodotus lag de stad op ongeveer 125 stadia (23 kilometer) van de hoofdstad Alexandrië, waarvan een deel ook onder water ligt.
Nu heeft een team van Egyptische archeologen, in samenwerking met leden van het Europees Instituut voor Onderwaterarcheologie, in dit gebied verschillende tempels, woningen, waterreservoirs, visvijvers, marmeren beelden (uit de Ptolemeïsche en Romeinse tijd) en een 125 meter lange pier blootgelegd, evenals stenen ankers en een havenkraan. De onderzoekers denken dat deze overblijfselen afkomstig zijn uit het oostelijke deel van het oude Canopus, dat al tweeduizend jaar onder water ligt in de Middellandse Zee.
Natuurrampen
Canopus, vooral bekend om zijn grote tempel waar de god Serapis werd vereerd (een syncretische godheid afgeleid van de Egyptische goden Osiris en Apis en geassocieerd met Griekse goden als Zeus of Hades), was een stad die nauw verbonden was met verschillende culten waarin Egyptische, Griekse en Romeinse geloofsovertuigingen vermengd waren. In de loop van de tijd, terwijl de buitenwijken van de stad onder het huidige Abu Qir kwamen te liggen, werd het oostelijke deel van Canopus onbedoeld onderdeel van het onderwatererfgoed van Egypte.
Voor de berging van deze waardevolle onderwaterstukken konden de archeologen rekenen op de hulp van de Egyptische regering, die geavanceerde technieken en duikers gespecialiseerd in het zoeken naar schatten onder het sediment van de Nijl ter beschikking stelde, waardoor de berging in een zeer delicaat proces mogelijk werd gemaakt. Volgens de Egyptische minister van Toerisme en Oudheden, Sherif Fathi, “is wat we bergen beperkt en voldoet het aan strenge criteria voor conservering. De rest blijft deel uitmaken van ons onderwatererfgoed”.
“De berging van Canopus is een harde waarschuwing voor de kwetsbaarheid van Alexandrië. De huidige stad wordt geconfronteerd met een soortgelijke bedreiging als haar voorgangers, zoals het eveneens onder water gelegen Tonis-Heraklion, namelijk de onstuitbare opmars van de zee”, besluit de minister.
Volgens deskundigen zakt Alexandrië namelijk, als gevolg van de natuurlijke verzakking van de Nijldelta en de overexploitatie van de watervoerende lagen, met meer dan drie millimeter per jaar. Hoewel dat niet veel lijkt, moet daar ook nog de voortdurende stijging van de zeespiegel als gevolg van de klimaatverandering bij worden opgeteld.
Zelfs de VN heeft gewaarschuwd dat een derde van de stad tegen 2050 onder water kan komen te staan of onbewoonbaar kan worden, wat zou leiden tot het verlies van hele historische wijken en de gedwongen verplaatsing van honderdduizenden mensen, met enorme sociale gevolgen.
