Deze enorme ijsmassa, die ooit groter was dan grote steden, bevindt zich nu in de laatste fase van fragmentatie in de warme wateren van de Zuid-Atlantische Oceaan
De ijsberg A23a, die wordt beschouwd als een van de grootste en oudste ter wereld, is bijna vier decennia na zijn afbreking van Antarctica aan het uiteenvallen. Recente satellietbeelden en analyses van deskundigen wijzen erop dat deze kolossale ijsmassa, die ooit twee keer zo groot was als het grootstedelijk gebied van Londen, snel uiteenvalt in warmere wateren ten noorden van het eiland South Georgia.
Volgens verzamelde gegevens zou de ijsberg binnen enkele weken kunnen verdwijnen, wat het einde zou betekenen van een natuurverschijnsel dat de aandacht heeft getrokken van de internationale wetenschappelijke gemeenschap. Momenteel heeft A23a meer dan de helft van zijn oorspronkelijke volume verloren, hoewel het nog steeds een oppervlakte van 1.770 vierkante kilometer beslaat en op het breedste punt 60 kilometer breed is. Begin 2025 werd het gewicht ervan geschat op bijna een biljoen ton.
Uit satellietmonitoring door het Copernicus-programma blijkt dat er de afgelopen weken enorme brokken, sommige tot wel 400 vierkante kilometer groot, van het hoofdblok zijn afgebroken. Tegelijkertijd drijven talrijke kleinere brokken, die groot genoeg zijn om een gevaar voor de scheepvaart te vormen, verspreid in de Zuidelijke Atlantische Oceaan.
Andrew Meijers, fysisch oceanograaf bij de British Antarctic Survey (BAS), legde aan AFP uit dat de ijsberg “op vrij dramatische wijze uiteenvalt” terwijl hij naar het noorden drijft, en waarschuwde: “Hij rot in feite van onderaf weg. Het water is te warm om hem in stand te houden. Hij smelt voortdurend.” De deskundige verwacht dat dit proces zich zal voortzetten en dat A23a binnen enkele weken niet meer als een samenhangende structuur te herkennen zal zijn.
Het verhaal van de grote ijsberg begon in 1986, toen hij afbrak van het Filchner-ijsplateau in Antarctica. Kort daarna liep hij vast in de Weddellzee, waar hij meer dan 30 jaar onbeweeglijk bleef liggen. In 2020 wist hij zich los te maken en werd hij meegevoerd door de zogenaamde “ijsbergengang”, een oceaanroute die wordt aangedreven door de krachtige Antarctische Circumpolaire Stroom, die deze reuzen naar de Zuid-Atlantische Oceaan transporteert.
In maart 2025 liep A23a opnieuw vast, ditmaal in ondiep water bij het eiland South Georgia, ongeveer 90 kilometer van de kust. Deze gebeurtenis leidde tot bezorgdheid over de mogelijke gevolgen voor de kolonies pinguïns en zeehonden in de regio, maar de ijsberg dreef kort daarna weer weg en vervolgde zijn weg naar het noorden. Hierdoor nam zijn snelheid toe en legde hij tot wel 20 kilometer per dag af.
Desintegratieproces en wetenschappelijke factoren
Het fragmentatieproces is het gevolg van een combinatie van fysische factoren. De BAS legt uit dat blootstelling aan warmer water, in combinatie met de werking van golven en getijden, het breken van het ijs in steeds kleinere blokken versnelt, die uiteindelijk smelten. Meijers benadrukt dat, hoewel de meeste ijsbergen niet zo lang overleven en niet zulke grote afstanden afleggen, de uitzonderlijke omvang van A23a ervoor zorgde dat hij decennialang standhield. Eenmaal buiten de bescherming van de ijskoude Antarctische wateren is desintegratie echter onvermijdelijk.
De passage in de buurt van Zuid-Georgië riep vragen op over het effect ervan op de lokale fauna. Volgens de oceanograaf zou een stranding van de ijsberg geen significante gevolgen hebben voor de pinguïn- en zeehondenpopulaties. De aanwezigheid van een obstakel van een dergelijke omvang zou volwassen dieren echter kunnen dwingen hun routes naar de voedselgebieden aan te passen, wat meer energie zou kosten en mogelijk zou leiden tot een vermindering van de hoeveelheid voedsel die beschikbaar is voor jongen en welpen.
Aan de andere kant wijst de BAS erop dat het uiteenvallen van de ijsberg een positief effect zou kunnen hebben door het vrijkomen van voedingsstoffen in de oceaan, wat de biologische productiviteit en daarmee de lokale roofdieren ten goede zou komen.
De fragmentatie van A23a brengt ook uitdagingen met zich mee voor de scheepvaart en visserij in de Zuid-Atlantische Oceaan. Terwijl het hoofdblok gemakkelijk te detecteren en te vermijden is door maritieme exploitanten, zijn de kleinere fragmenten veel moeilijker te traceren en kunnen ze bepaalde gebieden gevaarlijk of ontoegankelijk maken voor visserijactiviteiten.
Ecologische impact en verband met klimaatverandering
Vanuit wetenschappelijk oogpunt spelen “megabergs” zoals A23a een belangrijke rol in het mariene ecosysteem. De BAS heeft studies en bemonsteringen rond de ijsberg uitgevoerd om te analyseren hoe het smelten ervan en de beweging van diep water het oceaanoppervlak verrijken met voedingsstoffen en micronutriënten, zoals ijzer.
Dit proces kan de groei van fytoplankton, de basis van de mariene voedselketen, stimuleren en bijdragen aan de opname van koolstof uit de atmosfeer op de oceaanbodem. Onderzoekers waarschuwen echter dat er nog meer onderzoek nodig is om de omvang van deze effecten te kwantificeren.
Het afbreken van grote ijsbergen maakt deel uit van de natuurlijke cyclus van de ijsplaten op Antarctica en Groenland. Wetenschappers van de BAS waarschuwen echter dat de frequentie van deze gebeurtenissen de afgelopen decennia is toegenomen, parallel aan het verlies van massa van de ijsplaten, een proces dat zij toeschrijven aan door de mens veroorzaakte klimaatverandering.
Sinds 2000 hebben de Antarctische plateaus ongeveer 6.000 gigaton ijs verloren, wat heeft bijgedragen aan de stijging van de zeespiegel en onomkeerbare veranderingen in de oceaancirculatie zou kunnen veroorzaken, vooral in West-Antarctica.
A23a en andere ijsbergen worden gevolgd door middel van dagelijkse satellietwaarnemingen, waardoor wetenschappers hun trajecten kunnen voorspellen en hun structurele evolutie kunnen analyseren. De BAS heeft bovendien autonome voertuigen ingezet om de impact van deze reuzen op de chemie en dynamica van de oceaan te bestuderen.
Ondanks de weerstand die A23a heeft getoond, zijn deskundigen het erover eens dat zodra een ijsberg de ijskoude wateren van Antarctica verlaat, zijn lot bezegeld is: fragmentatie en smelten zijn slechts een kwestie van tijd.
