Is het je ooit overkomen dat je, wanneer je ruzie hebt met iemand, bijna automatisch stopt met praten? Ben je zelf ooit het slachtoffer geweest van zo’n reactie van iemand anders? Persoonlijke relaties zitten vol met onverwachte en in veel gevallen onvoorspelbare reacties, die de psychologie probeert te verklaren. In dit geval spreken we met Paula Sastre, psycholoog bij Somos Estupendas, die ons een benadering geeft van de verklaring die ten grondslag zou kunnen liggen aan een veel voorkomende reactie als het niet meer praten tegen de ander wanneer we ruzie hebben met hem of haar.
“Vanuit psychologisch oogpunt is het complex (en soms weinig zinvol) om een reden te zoeken. De ‘waaroms’ zoeken een verklaring, een oorzaak, een rechtvaardiging om ons te verlichten. Maar dit is niet eenvoudig te beantwoorden zonder de geschiedenis van de betrokkenen en de situatie die tot het conflict heeft geleid te kennen“, begint de deskundige. En ze voegt eraan toe: ”Conflicten zijn onvermijdelijk; het is inherent aan het leven dat je het niet eens bent met een vriend, familielid, partner of collega. Daarom is het essentieel om te leren omgaan met conflicten op een bewuste, empathische en functionele manier”.
In plaats van ‘waarom’ moeten we zoeken naar ‘waarvoor’ we na een conflict niet meer met iemand praten
In plaats van ‘waarom’ vindt de psychologe het “interessanter om ons de vraag te stellen ‘waarvoor’? Het ‘waarvoor’ zoekt niet zozeer naar een oorzaak, maar naar een functie. Het richt zich op het doel, op wat men probeert te bereiken – al is het onbewust – door middel van dat gedrag. Deze benadering, die meer gericht is op de functie dan op de verklaring, maakt een minder reductionistisch begrip van menselijk gedrag mogelijk, en in dit geval van stilzwijgen”.
In het geval van iemand die stopt met praten wanneer hij boos wordt, zullen we dus niet altijd één enkele reden vinden. “Het gedrag kan verschillende oorzaken hebben: persoonlijke geschiedenis, hechtingsstijl, gebrek aan emotionele middelen, behoefte aan bescherming of controle… Maar wat misschien nuttiger is om te onderzoeken, is: waarom zwijgt hij? Wat probeert hij te reguleren, te vermijden of te bereiken?”. Door ons dit af te vragen, komen we van klagen naar begrip. Het stelt ons in staat om het gedrag niet alleen als een probleem te zien, maar ook als een manier om met iets om te gaan dat innerlijk moeilijk is.
De psychologe nodigt ons uit om na te denken: waarom zou jij stoppen met praten met iemand als je boos bent? “We mogen het effect dat dit heeft op de persoon die wordt gemeden niet negeren, die in een limbo van onbegrip en frustratie terechtkomt. Zwijgen maakt het onmogelijk om tot een begrip, afsluiting of oplossing te komen en laat ons achter met een leegte die kan worden gevuld met vragen, schuldgevoelens en onoplettendheid.”
Een copingstrategie die conflicten vermijdt
Niet meer met iemand praten is een gedrag dat, hoewel het ons misschien vreemd lijkt, kan worden opgevat als een strategie om met emoties om te gaan. In algemene termen kan het verschillende functies hebben: jezelf beschermen, straffen, controleren of zelfs iets vragen zonder te weten hoe je dat direct moet uitdrukken. “Sommige mensen hebben – min of meer onbewust – geleerd dat zich terugtrekken een manier is om een escalatie van het conflict te voorkomen, of om een vorm van passieve macht over een ander uit te oefenen. Stilte wordt zo een non-verbale taal met een intense emotionele lading”.
Welke mensen kunnen zich zo gedragen? “Het antwoord is even eenvoudig als complex. Iedereen die op een bepaald moment niet de energie of de emotionele middelen heeft om een conflict en de directe gevolgen daarvan het hoofd te bieden. Het is belangrijk om te vermelden dat wanneer iemand zich gekwetst, verraden, aangevallen of teleurgesteld voelt, dit niet altijd komt doordat we die persoon hebben gekwetst, verraden, aangevallen of teleurgesteld, maar dat het zowel een realiteit als een individuele perceptie van het conflict kan zijn.”
Mogelijke oorzaken (en gevolgen) van stilte na een ruzie
Achter de stilte na een ruzie “kunnen moeilijkheden bij het reguleren van emoties schuilgaan (de persoon weet niet hoe hij met zijn woede of verdriet moet omgaan, dus kiest hij voor stilte); of een lage frustratietolerantie (men beschikt niet over de nodige middelen om met het ongemak om te gaan, dus door zich terug te trekken koelt die emotie af). Andere mogelijkheden zijn vermijdende hechtingsstijlen (mensen die zijn opgegroeid met de boodschap dat “het niet veilig is om te uiten wat ik voel”); in de kindertijd aangeleerde patronen (als conflicten thuis werden opgelost met langdurige stiltes, is de kans groot dat dit patroon zich herhaalt); of de wet van de stilte (in sommige gevallen werkt stilte als een vorm van straf of manipulatie, waardoor de ander zich schuldig of onzeker voelt).
Wat de gevolgen betreft, stelt Sastre dat “hoewel het een ‘vreedzame’ manier lijkt om met conflicten om te gaan, dit gedrag pijnlijke emotionele gevolgen kan hebben, waaronder het ondermijnen van het vertrouwen in zowel de huidige als toekomstige relaties. Het veroorzaakt ook angst, onzekerheid en verwarring; er ontstaat een schuldgevoel omdat we denken dat we iets verkeerds hebben gedaan en daarvoor worden gestraft. Het kan ook disfunctionele of onevenwichtige machtsverhoudingen versterken“. Tot slot, wat de nadelen betreft: ”het belemmert emotioneel leren en het oplossen van conflicten”.
